AI trong giáo dục: Công cụ hay mối đe dọa?

Sáng nay, nhận được tin nhắn từ một người anh, người thầy và nhà lãnh đạo giáo dục đáng kính gửi lời chúc "Chúc mừng Thầy Giáo Đào", tôi mới sực nhớ rằng hành trình của mình luôn gắn bó sâu sắc với giáo dục.

Từ những ngày giảng dạy tại Cao đẳng Sài Gòn cách đây 23 năm và trong 12 năm với các môn học công nghệ (Computer Network, MCSE, Security+) đến những lớp lãnh đạo tại Viện John von Neumann hay MVV Academy, và sau đó là vai trò CIO tại Vinschool, tôi đã chứng kiến sự chuyển mình của giáo dục qua nhiều giai đoạn.

Giờ đây, trong vai trò tại Viện Công nghệ Blockchain và AI, tôi không chỉ tham gia giảng dạy mà còn quan sát, nghiên cứu và đồng hành với những thay đổi lớn lao mà công nghệ, đặc biệt là AI, đang mang lại.

Một ví dụ gần đây là bảng điểm từ môn Điều khiển động cơ của một lớp cao học. Kết quả của hai lần thi - một lần có sử dụng ChatGPT và một lần không - đã gợi lên tranh luận về vai trò của công nghệ trong giáo dục.

Biểu đồ dưới đây mà tôi dùng ChatGPT phân tích so sánh và vẽ điểm thi của hai lần đánh giá: lần 1 (sử dụng ChatGPT) và lần 2 (truyền thống).

Điểm thi lần 1 nhìn chung cao hơn đáng kể so với lần 2, thể hiện rõ ràng tác động của việc sử dụng ChatGPT trong việc cải thiện kết quả.

Giáo sư chấm bài, cho rằng ChatGPT là một nguy cơ, có thể dẫn đến gian lận và làm méo mó kết quả đánh giá. Tuy nhiên, quan điểm này cần được nhìn nhận lại. AI, dù là ChatGPT hay các công cụ khác, không phải là mối đe dọa, mà là cơ hội để nền giáo dục thay đổi và thích nghi với một kỷ nguyên mới.

AI trong giáo dục: Công cụ hay mối đe dọa?

ChatGPT và các công cụ AI không phải là "nguy hiểm" mà đơn thuần là phương tiện hỗ trợ học tập. So sánh việc sử dụng AI với các tiến bộ công nghệ trước đây sẽ giúp chúng ta nhận ra rằng sự phản đối AI trong giáo dục có phần tương tự như cách mà người ta từng phản đối AutoCAD trong thiết kế kỹ thuật, hay CNC trong sản xuất. Nếu chê việc sử dụng ChatGPT là lười biếng thì chẳng khác gì nói rằng việc dùng Tesla thay vì đi xe đạp cũng là lười biếng.

AI không làm giảm giá trị của người học mà thay vào đó, giúp họ đạt được mục tiêu nhanh hơn và hiệu quả hơn. ChatGPT không "giải bài thay" người học, mà đóng vai trò như một "người trợ lý" hỗ trợ tìm kiếm thông tin, gợi ý cách giải quyết vấn đề, và thậm chí mở rộng kiến thức ngoài sách vở.

Giáo dục cần thay đổi cách tiếp cận với AI. Thay vì bài trừ, các trường học cần cập nhật quy chế kiểm tra và đánh giá sao cho phù hợp với bối cảnh mới. Dưới đây là một số thay đổi cần thiết:

Thay vì cấm sử dụng AI, hãy thiết kế các bài kiểm tra buộc sinh viên vận dụng cả ChatGPT và tư duy của chính mình. Ví dụ, yêu cầu so sánh câu trả lời của AI với cách giải tự viết hoặc giải thích vì sao lựa chọn phương pháp đó.

Tập trung vào khả năng vận dụng công cụ để giải quyết các vấn đề thực tế, thay vì chỉ kiểm tra kiến thức thuộc lòng.

AI chỉ hỗ trợ khi người dùng có đủ kiến thức để đánh giá và áp dụng thông tin. Giáo dục nên tập trung đào tạo sinh viên biết cách đặt câu hỏi, phân tích câu trả lời của AI, và nhận ra các điểm yếu trong thông tin mà AI cung cấp.

Không phải tất cả sinh viên đều có điều kiện tiếp cận hoặc sử dụng AI một cách hiệu quả. Vì vậy, các trường cần tổ chức các khóa học hoặc hướng dẫn để đảm bảo rằng mọi học viên đều có cơ hội học tập và phát triển với công nghệ.

Mặt khác, giáo viên cần được trang bị kiến thức để hiểu và sử dụng AI như một công cụ giảng dạy. Họ cũng cần nhận thức rõ rằng vai trò của mình không bị thay thế, mà được bổ trợ bởi công nghệ.

Kết nối với giáo dục thực tế

Bảng điểm của lớp Điều khiển động cơ cho thấy rõ ràng rằng ChatGPT có thể cải thiện điểm số, nhưng kết quả không hoàn toàn phản ánh năng lực của học viên. Đây không phải lỗi của ChatGPT, mà là lỗi của cách đánh giá.

Nếu mục tiêu của giáo dục chỉ dừng lại ở việc chấm điểm thì sự hiện diện của AI chắc chắn sẽ tạo ra vấn đề. Nhưng nếu chúng ta xem giáo dục là hành trình phát triển kỹ năng và tư duy, thì AI là một công cụ không thể thiếu.

Thay vì lo ngại rằng AI như ChatGPT sẽ làm mất đi bản chất của giáo dục, chúng ta cần nhìn nhận nó như một cơ hội để đổi mới và nâng cao chất lượng học tập. Giáo dục không thể đứng ngoài cuộc cách mạng công nghệ; thay vào đó, cần học cách tận dụng nó. Như Salman Khan viết trong Brave New Words, "AI có thể không chỉ nâng cao năng lực của cá nhân mà còn làm cho giáo dục trở nên cá nhân hóa, công bằng, và hiệu quả hơn”.

Trong kỷ nguyên của AI, trách nhiệm của người làm giáo dục không thay đổi: truyền cảm hứng và dẫn dắt thế hệ tiếp theo. Nhưng cách thực hiện trách nhiệm đó cần thích nghi với thời đại, để AI không chỉ là công cụ hỗ trợ mà còn là nguồn cảm hứng cho một nền giáo dục mới./.