Nâng cao vai trò, trách nhiệm của già làng, trưởng bản trong công tác truyền thông chính sách

Tầm quan trọng của già làng, trưởng bản và những đóng góp thiết thực

Già làng, một chức danh quan trọng trong cộng đồng người dân tộc thiểu số tại các vùng miền núi và cao nguyên ở Việt Nam, đặt ra những người có trách nhiệm quan trọng trong làng bản. Được xem như "lời nói có trọng lượng" hơn cả pháp luật, già làng thường là người cao tuổi, có uy tín, và được bầu chọn để giải quyết các vấn đề, tranh chấp trong cộng đồng dựa trên hiểu biết sâu sắc về phong tục và tập quán dân tộc.

Còn trưởng bản là người đứng đầu chính quyền tại thôn (bản), được nhân dân bầu chọn để quản lý tổ chức và thúc đẩy thực hiện đường lối, chủ trương của Đảng và chính sách của Nhà nước. Dưới sự lãnh đạo của chi bộ thôn và ủy ban nhân dân cấp xã, trưởng bản có trách nhiệm thực hiện nhiệm vụ quản lý và định hình cho sự phát triển của cộng đồng.

Chỉ thị số 06/2008/CT-TTg ngày 01/02/2008 của Thủ tướng Chính Phủ về việc phát huy vai trò của người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số trong sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc thì những người có uy tín trong cộng đồng dân tộc thiểu số có thể ở mọi độ tuổi, có thành tựu trí thức, xuất sắc trong lao động hoặc kinh doanh và tham gia hoạt động tôn giáo; được tin tưởng bởi cộng đồng do vị thế, nhận thức, điều kiện kinh tế và khả năng hòa hợp mối quan hệ trong gia đình, cộng đồng. Có mối quan hệ, có ảnh hưởng lớn tới cộng đồng của mình, được đồng bào đến bày tỏ tâm tư, nguyện vọng, tranh thủ ý kiến để giải quyết các vấn đề liên quan. Có khả năng tác động chi phối, tập hợp được đồng bào dân tộc thiểu số ở những phạm vi nhất định bằng lời nói, qua hành động hoặc bằng những quy ước của phong tục tập quán.

Lai Châu, một tỉnh vùng cao biên giới, đang đóng vai trò chiến lược quan trọng trong kinh tế, xã hội, quốc phòng, an ninh và bảo vệ môi trường sinh thái bao gồm 20 dân tộc anh em chung sống. Trong những năm gần đây, đời sống của người dân trên đây đã dần thay đổi tích cực, đặc biệt là trong mảng kinh tế.

Tiêu biểu là huyện Than Uyên, là một địa phương tiêu biểu cho những nỗ lực của tỉnh về việc phát huy vai trò của già làng, trưởng bản người có uy tín, để tuyên truyền các nghị quyết của Đảng, chính sách, và pháp luật tới cộng đồng dân tộc thiểu số. Huyện không chỉ đạt chuẩn về xây dựng nông thôn mới mà còn là điểm sáng trong toàn tỉnh, với 7 xã được UBND xã công nhận.

Những người có uy tín, cùng các với tổ chức và đoàn thể, đã đồng lòng tổ chức hàng trăm buổi họp, vận động sức dân, đóng góp hơn 3 nghìn ngày công và hiến đất diện tích 5.000 m2. Những nỗ lực này không chỉ thúc đẩy phát triển hạ tầng mà còn tạo ra những đổi mới tích cực trong cộng đồng. Huyện Than Uyên hiện nay có tổng cộng 118 người có uy tín trong cộng đồng, đại diện cho các dân tộc Thái, Dao, Khơ Mú, Mông và một số dân tộc khác sinh sống tại đây. Những người này, chủ yếu là già làng, trưởng bản, bí thư Chi bộ, cựu chiến binh và trưởng dòng họ, được cộng đồng đánh giá cao. Họ không chỉ là những người có tiếng nói quan trọng trong thôn bản và cộng đồng, mà còn đóng vai trò quan trọng như cầu nối giữa chính quyền và người dân.

Những người có uy tín không chỉ là những người điển hình thực hiện chủ trương của Đảng và chính sách pháp luật của Nhà nước, mà còn là những hạt nhân tiêu biểu, luôn dẫn đầu trong mọi hoạt động địa phương; luôn là những gương mẫu trong cộng đồng, đồng thời cũng là những người xuất sắc về mặt kinh tế, chăm sóc gia đình và giáo dục con cái.

Lãnh đạo huyện Than Uyên nhấn mạnh rằng trong cộng đồng, đặc biệt là ở vùng đồng bào dân tộc, vai trò của những người có uy tín là vô cùng quan trọng. Họ không chỉ xây dựng lòng tin mà còn có sức ảnh hưởng lớn đối với cộng đồng. Những người này là những người truyền đạt chủ trương và đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước cho nhân dân, khuyến khích nhân dân tích cực tham gia các hoạt động cộng đồng và các phong trào thi đua tại cơ sở. Ngoài ra, họ đóng vai trò tích cực trong việc tuyên truyền chống lại luận điệu "Nhà nước Mông" ở các khu vực có cộng đồng theo đạo tôn giáo, đồng thời hỗ trợ việc di dân tái định cư để bảo đảm sự ổn định và lòng tin vào sự lãnh đạo của Đảng và chính quyền địa phương. Cùng với đó, những chủ trương như xây dựng vùng tái định cư cho các công trình thủy điện Huội Quảng, Bản Chát, và phát triển vùng chè tập trung cũng đạt được hiệu quả đáng kể nhờ vào sự đồng lòng của người dân và sự hỗ trợ tích cực từ người có uy tín. Đồng thời, những nỗ lực này còn đóng góp vào việc đảm bảo an ninh trật tự, với sự tích cực tham gia của cộng đồng trong Phong trào Toàn dân bảo vệ an ninh tổ quốc, đóng góp vào việc tố giác tội phạm và củng cố hệ thống chính trị tại cơ sở.

Tỉnh Kon Tum có 43 dân tộc sinh sống, với 42 cộng đồng dân tộc thiểu số chiếm 54,52% dân số toàn tỉnh, trong đó có 7 dân tộc tại chỗ. Những đồng bào này, với truyền thống đoàn kết, sự cần cù, chịu khó, thật thà, và lòng tin vững mạnh vào lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, đã tích cực đóng góp vào sự nghiệp giải phóng dân tộc và xây dựng quê hương tươi đẹp, ổn định.

Trong giai đoạn năm 2018-2023, có 4.426 người có uy tín được công nhận trên toàn tỉnh, trong đó năm 2023 có 634 người được công nhận, bao gồm già làng, trưởng dòng họ, tộc trưởng, trưởng thôn, cán bộ hưu trí, chức sắc tôn giáo, thầy mo, nhân sĩ, người sản xuất, trưởng ban công tác mặt trận thôn, và thành phần khác.

Các già làng, trưởng thôn, người có uy tín là những người tiêu biểu, được cộng đồng tôn vinh và lựa chọn để làm tấm gương. Họ không ngần ngại khó khăn, khuyến khích người dân tham gia các phong trào yêu nước, lao động sản xuất, áp dụng khoa học kỹ thuật, và giáo dục cộng đồng về pháp luật và chính sách của Đảng.

Đặc biệt, họ chủ động trong việc triển khai Cuộc vận động "Làm thay đổi nếp nghĩ, cách làm của đồng bào dân tộc thiểu số, làm cho đồng bào vươn lên thoát nghèo bền vững," hỗ trợ đồng bào áp dụng các mô hình sản xuất hiệu quả và tham gia vào các hoạt động góp phần vào an ninh quốc phòng, giữ vững trật tự và bình yên trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và khu vực biên giới.

Cần tiếp tục phát huy vai trò của già làng, trưởng bản và những người có uy tín trong truyền thông chính sách

Bên cạnh những mặt tích cực nêu trên, trưởng bản và những người có uy tín trong cộng đồng dân tộc thiểu số vẫn hạn chế về trình độ nhận thức và hiểu biết về đường lối, chủ trương, chính sách và pháp luật của Đảng và Nhà nước, đặc biệt là về lĩnh vực pháp luật. Họ thường bị chi phối bởi tình cảm dòng tộc và các yếu tố cục bộ khi xử lý và giải quyết công việc. Điều này là điểm yếu mà các thế lực thù địch thường tận dụng để tạo ra sự mất đoàn kết và không ổn định về an ninh chính trị, gây ảnh hưởng đến trật tự an toàn xã hội trong khu vực đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi hiện nay.

Theo TS. Phạm Thị Hoa (Học viện Báo chí và Tuyên truyền), để phát huy vai trò các già làng, trưởng bản, người có uy tín trong công tác truyền thông chính sách thời gian tới, cần tập trung vào các giải pháp cơ bản sau đây:

Đầu tiên, cần đạt sự đồng thuận và nâng cao nhận thức của các cấp uỷ, lãnh đạo chính quyền, và các đoàn thể tại vùng dân tộc thiểu số về tầm quan trọng của già làng, trưởng bản, và những người có uy tín trong cộng đồng dân tộc thiểu số trong việc truyền thông chính sách. Các cấp uỷ, lãnh đạo chính quyền địa phương, và các tổ chức đoàn thể tại vùng dân tộc thiểu số và miền núi cần duy trì và thực hiện một cách nhất quán quan điểm của Đảng và chính sách nhà nước về dân tộc thiểu số nói chung; về việc phát huy vai trò của già làng, trưởng bản và những người có uy tín trong cộng đồng dân tộc thiểu số nói riêng.

Hằng năm, chính quyền địa phương nên hướng dẫn các cơ quan chức năng tiến hành việc đánh giá và bình chọn cho các già làng, trưởng bản và người có uy tín trong cộng đồng dân tộc thiểu số; sau đó tôn vinh, khen ngợi và thưởng cho những người xuất sắc, nhằm tạo động lực và lan tỏa tầm ảnh hưởng của họ trong công tác truyền thông. Việc mở rộng các sự kiện như "Lễ tuyên dương người có uy tín tiêu biểu vùng Tây Bắc" hoặc "Lễ tuyên dương người có uy tín, nhân sĩ trí thức và doanh nhân tiêu biểu dân tộc thiểu số" là cách khuyến khích và thúc đẩy vai trò của già làng, trưởng bản, và những người có uy tín trong cộng đồng trong lĩnh vực truyền thông chính sách.

Thứ hai, cần nâng cao trình độ và nhận thức cho đội ngũ già làng, trưởng bản, và những người có uy tín để tăng cường hiệu quả trong công tác truyền thông chính sách cho đồng bào vùng dân tộc thiểu số.

Để hoàn thành tốt vai trò truyền thông về các chính sách, già làng, trưởng bản, và những người có uy tín cần sở hữu trình độ chuyên môn nhất định, đặc biệt là nhận thức đầy đủ và chính xác về nội dung, ý nghĩa của các chính sách đang được truyền thông. Để mang chính sách và pháp luật đến gần hơn với người dân, cấp chính quyền cần thường xuyên tổ chức các buổi tập huấn về pháp luật để làm cho đội ngũ này cập nhật liên tục các quy định mới và triển khai chúng một cách đúng đắn và phản ánh đời sống thực tế. Ngoài ra, việc tổ chức các chương trình tập huấn và bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng về truyền thông chính sách cho già làng, trưởng bản, và những người có uy tín là quan trọng. Điều này giúp phát huy vai trò trong việc truyền thông chính sách đến đồng bào trong cộng đồng một cách hiệu quả hơn.

Thứ ba, cần thiết lập cơ chế chính sách khuyến khích và đãi ngộ phù hợp đối với già làng, trưởng bản và những người có uy tín tham gia công tác truyền thông chính sách. Do vai trò quan trọng của họ trong cộng đồng dân tộc thiểu số và miền núi, việc quan tâm, hỗ trợ và chăm sóc cho đội ngũ này phải là trách nhiệm của cấp uỷ, chính quyền, Mặt trận Tổ quốc, các cơ quan ngang Bộ, đoàn thể ở mọi cấp.

Điều này nhằm thúc đẩy và tạo điều kiện thuận lợi cho già làng, trưởng bản, người có uy tín trong tỉnh hoạt động truyền thông chính sách hiệu quả và chất lượng hơn. Cần xây dựng và hoàn thiện các chính sách đãi ngộ hợp lý, tạo điều kiện thuận lợi để họ có thể phát triển kinh tế gia đình, làm giàu hợp pháp. Đồng thời, khuyến khích và động viên họ tham gia tích cực vào các hoạt động xã hội, nâng cao trách nhiệm trong công tác truyền thông. Tổ chức thường xuyên các hoạt động thăm hỏi, tặng quà nhân dịp lễ, tết, cung cấp hỗ trợ vật chất và trang bị thêm phương tiện truyền thông, nhằm đảm bảo điều kiện thuận lợi cho đội ngũ này tham gia vào công tác truyền thông chính sách.

Thứ tư, hệ thống cơ sở vật chất và điều kiện kỹ thuật cần được tăng cường để hỗ trợ già làng, trưởng bản, người có uy tín thực hiện công tác truyền thông chính sách một cách thuận lợi hơn. Cần tiếp tục đầu tư để nâng cao chất lượng hệ phát thanh VOV4 và các chương trình phát thanh dành cho vùng dân tộc thiểu số. Cần chú ý đầu tư vào các chuyên mục và thông tin dành cho vùng dân tộc thiểu số, cùng với việc tăng cường bài phóng sự chuyên sâu, phỏng vấn, và đối thoại với họ để thu hút sự quan tâm của khán giả, đặc biệt là người dân tộc thiểu số.

Truyền thông chính sách cũng cần được thực hiện bằng tiếng dân tộc để giúp người dân hiểu rõ hơn về chính sách của Đảng và Nhà nước. Quan trọng nhất, việc này phải chú trọng đến vai trò của già làng, trưởng bản trong cộng đồng dân tộc thiểu số và miền núi.

Không thể phủ nhận vai trò và vị thế quan trọng của già làng, trưởng bản, người có uy tín trong công tác truyền thông chính sách. Với uy tín và kiến thức, họ trở thành kênh truyền thông thiết thực, hiệu quả, đồng thời củng cố niềm tin của người dân và là tấm gương để đồng bào noi theo trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa của đất nước

Phát huy vai trò của đội ngũ già làng, trưởng bản và người có uy tín trong công tác truyền thông chính sách là một yêu cầu khách quan, đòi hỏi sự đồng bộ trong việc thực hiện các giải pháp nhằm phát huy vai trò của họ trong công tác truyền thông chính sách ở vùng dân tộc thiểu số và miền núi nước ta.