Các công nghệ của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư (4IR), như Internet of Things (IoT), trí tuệ nhân tạo (AI), công nghệ blockchain và dữ liệu lớn (Big Data) đang nhanh chóng tạo cơ hội thúc đẩy quá trình chuyển đổi số trong nhiều lĩnh vực trên khắp lục địa. Những lợi ích tiềm năng của số hóa các ngành công nghiệp khác nhau ngày càng rõ ràng. Tuy nhiên, các chính phủ và các nhà giáo dục trước tiên cần phải truyền thông điệp để mọi người hiểu việc "Học tập là suốt đời" và cần tìm ra những cách mới để khuyến khích, phát hiện và đánh giá các kỹ năng cần thiết mà mọi người cần trang bị trên con đường chuyển đổi số.
Mặc dù các công nghệ mới nổi có tiềm năng trở thành một giải pháp ứng phó cấp thiết đối với một số vấn đề của châu Phi, nhưng chắc chắn chúng sẽ thay đổi bản chất của công việc. Phát triển kỹ năng số và STEM (Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học) là rất quan trọng để mở khóa những cơ hội.
Theo Ngân hàng Thế giới (World Bank), 83% tăng trưởng dân số toàn cầu trong giai đoạn 2015 và 2100 dự kiến đến từ châu Phi. Nói cách khác, vào năm 2100, cứ 3 người trên hành tinh sẽ có 1 người sống ở châu Phi. Điều này đặt ra áp lực đáp ứng nhu cầu về mọi mặt, từ tài nguyên và đất đai đến chăm sóc sức khỏe đầy đủ, sẽ tăng theo cấp số nhân. Châu Phi cũng là một trong những nơi có dân số trẻ nhất trên thế giới (hơn 60% dân số châu Phi cận Sahara dưới 25 tuổi), điều cần thiết là phải đầu tư đầy đủ vào giáo dục để trang bị cho thế hệ trẻ ở châu Phi gia nhập lực lượng lao động có các kỹ năng phù hợp.
Theo Chỉ số vốn nhân lực của Diễn đàn Kinh tế thế giới (WEF) năm 2017, các nhà tuyển dụng trong khu vực đã xác định lực lượng lao động có kỹ năng không đầy đủ là một hạn chế lớn đối với các doanh nghiệp của họ. Do đó, lĩnh vực giáo dục tại châu Phi cần phải xem xét lại làm thế nào có thể đào tạo được kỹ năng cho người học. Chính phủ và cộng đồng cần có một cái nhìn mới về cách phát triển các kỹ năng và kiến thức công nghệ mới nổi. Dưới đây là một số ý tưởng tham khảo cho chính phủ các quốc gia ở châu Phi:
Công nhận các chương trình chứng nhận phi truyền thống
Không phải tất cả mọi người đều được tiếp cận với giáo dục đại học, tuy nhiên, tài nguyên học tập trực tuyến chất lượng có thể cho phép mọi người có được các kỹ năng kỹ thuật số nhất định. Chính phủ cần tìm kiếm cơ hội để chính thức hóa các lộ trình học tập không theo những cách thông thường.
Các nền tảng như Data Science Nigeria, Zindi, Blockgeeks và các nền tảng khác giúp việc học thực hành trở nên khả thi, bất kể bạn đang ở đâu tại châu Phi. Những nền tảng này cũng cho phép sinh viên và các học viên thể hiện kỹ năng và sự sẵn sàng công việc của họ với các nhà tuyển dụng tiềm năng.
Chính thức hóa các chương trình chứng nhận phi truyền thống đang trở thành một nhiệm vụ thậm chí còn mang tính cấp bách đối với các chính phủ châu Phi. Mặc dù có rất nhiều dữ liệu có sẵn để giải quyết các vấn đề của châu lục, nhưng hiện nay, có rất ít tổ chức đại học châu Phi cấp bằng về khoa học dữ liệu hoặc học máy.
Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) là một ví dụ để các nước châu Phi tham khảo. UAE hợp tác với Dubai Future Foundation (DFF) cho ra đời mô hình Đại học Thành phố thông minh - một nền tảng học tập phi tập trung dựa trên Blockchain, để hỗ trợ phát triển các kỹ năng số. Mô hình này nhằm mục đích tăng tỷ lệ tài năng kỹ thuật số tại UAE mà không theo cách các tổ chức truyền thống thực hiện. Để có chứng nhận kỹ năng kỹ thuật số, các cá nhân có thể tạo ra các con đường học tập riêng, bao gồm các dự án làm việc thực hành, tài liệu đọc có liên quan, hội nghị và hội thảo trực tiếp hoặc trực tuyến.
Đầu tư vào kỹ năng giải tích
Các trường đại học đang không đào tạo đủ sinh viên tốt nghiệp trong lĩnh vực STEM để đáp ứng nhu cầu công việc trong tương lai. Mặc dù đã có một số lượng lớn sinh viên tốt nghiệp STEM trên toàn thế giới nhưng các công việc STEM vẫn chưa được lấp đầy, để lại một lỗ hổng lớn về tài năng STEM.
Theo một báo cáo từ Cục thống kê lao động Mỹ, lực lượng lao động STEM dự kiến sẽ tăng 23% trong vòng ba năm tới với tỉ lệ nghề nghiệp STEM sẽ là: Khoa học máy tính (71%); Kỹ thuật truyền thống (16%); Khoa học vật lý (7%); Khoa học đời sống (4%) và Toán học (2%). Nhu cầu tuyển dụng các công việc liên quan đến STEM không chỉ tăng ở Mỹ mà còn ở rất nhiều nước trên thế giới. Như tại Anh, Học viện kỹ thuật Hoàng Gia dự báo năm 2020 sẽ cần có 100.000 sinh viên chuyên ngành STEM mỗi năm để đáp ứng nhu cầu lao động, hay ở Đức đang thiếu hụt 210.000 công nhân lĩnh vực STEM…Milena Marinova, người lãnh đạo Nhóm Giải pháp và Sản phẩm AI cho Pearson, chỉ ra một lỗ hổng quan trọng trong tiềm năng phát triển STEM đó là môn học giải tích.
Giải pháp không đơn giản, nhưng việc sử dụng AI tiên tiến có thể thay đổi cách mọi người học các môn học khó như giải tích.
Marinova đã thành lập một nhóm các kỹ sư, nhà khoa học dữ liệu và các chuyên gia học tập để tìm hiểu làm thế nào AI có thể được sử dụng để giải quyết thách thức học tập khó khăn đối với môn giải tích. Kết quả là một trung tâm hướng dẫn giải tích di động dựa trên AI đầu tiên trên thế giới đã ra đời có tên là Giải tích Aida (Aida Calculus). Aida Calculus được xây dựng để hướng dẫn sinh viên thông qua các gợi ý được cá nhân hóa, video giải thích tương tác và các ví dụ tương tự.
Theo thời gian, Aida học được cách tiếp cận hiệu quả nhất với mỗi học sinh. Đây không chỉ là một công cụ mà các trường đại học châu Phi có thể sử dụng để bổ sung và mở rộng quy mô học tập và phản hồi cá nhân, nó có thể là một cách hiệu quả để củng cố các kỹ năng của lực lượng lao động STEM.
Sử dụng văn hóa kể chuyện để truyền cảm hứng cho giới trẻ về các công nghệ mới nhất
Sử dụng văn hóa kể chuyện cũng là một cách để truyền cảm hứng cho thế hệ tiếp theo của châu Phi tích lũy kiến thức các công nghệ mới nổi. Một ví dụ như vậy là sự hợp tác giữa tiểu thuyết gia hình ảnh và người kể chuyện Nyamweya của Kenya, và nhà đầu tư và giáo dục Blockchain, Anne Connelly của Canada.
"Tin tưởng" là một cuốn tiểu thuyết hình ảnh chia sẻ câu chuyện về một phụ nữ trẻ Kenya học về blockchain và sử dụng nó để biến đổi thế giới xung quanh. "Mục tiêu của cuốn sách là giới thiệu cho giới trẻ về công nghệ và liên kết họ với các nguồn lực khác, nơi họ có thể được giáo dục và đào tạo. Mục tiêu của chúng tôi là tiếp cận hơn 1 triệu thanh niên châu Phi", ông Anne Anne Connelly giải thích. Cuốn sách bao gồm những điều cơ bản nhưng cũng sẽ liên kết với các blog trực tuyến và các tài nguyên học tập khác, các tài nguyên này đang hợp tác với các mạng công nghệ và giáo dục trên khắp lục địa để tăng phạm vi tiếp cận.
Thiết kế các chương trình giảng dạy trong tương lai
Bài báo của Diễn đàn Kinh tế Thế giới (WEF) có tựa đề "Tương lai của công việc và kỹ năng ở châu Phi", đã nhấn mạnh tầm quan trọng của các nhà giáo dục châu Phi trong việc thiết kế các chương trình giảng dạy trong tương lai nhằm đẩy nhanh việc tiếp thu các kỹ năng số và STEM để phù hợp với cách mọi người sẽ làm việc.
Các chuyên gia tham gia nghiên cứu ở châu Phi cận Sahara để giải quyết sự phát triển kỹ năng trong tương lai liên quan đến Cách mạng công nghiệp 4.0 cho biết, không thiếu tài năng trong đổi mới, nhưng khoảng cách số làm kéo dài sự mất kết nối cần thiết giữa công nghệ, doanh nhân và công nhân lành nghề để điều hành một doanh nghiệp công nghệ. Có bằng cấp không còn cần thiết cho công việc tại các công ty hiện đại nữa. Các tổ chức đại học cần phải tự thiết kế lại chương trình giảng dạy để chuẩn bị cho giới trẻ của vùng hạ Sahara ở châu Phi tiềm năng đột phá về Công nghiệp 4.0…
Có một cơ hội cho khu vực tư nhân để tối ưu hóa và giúp các nhà giáo dục thiết kế chương trình giảng dạy toàn diện. Đây là điều cần thiết cho các kỹ năng sẵn sàng cho công việc. Vào tháng 3 năm nay, Zindi đã tổ chức cuộc thi hackathon liên trường đại học châu Phi (UmojaHackAfrica) đầu tiên. Cuộc thi thu hút hơn 1000 sinh viên từ hơn 70 trường đại học trên khắp châu Phi tham gia vào một loạt các thử thách học máy.
Việc triển khai các mô hình hợp tác giữa các học viện tư nhân - để tăng cường các khóa học truyền thống của các trường đại học với giải quyết vấn đề khoa học dữ liệu trong thế giới thực cho các khách hàng thực sự trên thị trường - là vô giá. Trong một thế giới hậu COVID, nơi việc học có thể sẽ ngày càng được mở rộng và trực tuyến, các mối quan hệ đối tác như thế này sẽ ngày càng trở nên quan trọng hơn.
Ngoài ra còn có một cơ hội cho các tổ chức giáo dục truyền thống tận dụng nội dung nguồn mở có sẵn. Ví dụ, Trung tâm Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 của WEF khai thác nền tảng toàn cầu của WEF về sự tương tác, hiểu biết và tác động, để phát triển và chia sẻ các khung và nội dung nguồn mở trên các công nghệ mới nổi. Vào tháng 4 năm 2020, WEF đã phát hành bộ công cụ triển khai Blockchain cho phép người đọc truy cập vào các thực tiễn tốt nhất toàn cầu trong triển khai công nghệ Blockchain. Bộ công cụ này có 14 mô-đun bao gồm một số chủ đề quan trọng nhất để triển khai Blockchain. Đây là một ví dụ về tài nguyên có sẵn cho các nhà giáo dục.
Tài liệu tham khảo
1. https://www.weforum.org
2. http://datasciencenigeria.org
3. https://csc.edu.vn
4. The Future of Jobs and Skills in Africa, http://www3.weforum.org
5. Redesigning Trust: Blockchain Deployment Toolkit, https://widgets.weforum.org
(Bài đăng ấn phẩm in Tạp chí TT&TT số 13+14 tháng 10/2020)
