Dữ liệu mở và thách thức triển khai

Dữ liệu mở được định nghĩa là dữ liệu có thể được bất kỳ ai tự do sử dụng, sử dụng lại và phân phối lại, chỉ yêu cầu ghi nhận nguồn và chia sẻ tương tự. Đặc điểm quan trọng của dữ liệu mở là tính chia sẻ (trao quyền khai thác sử dụng, sử dụng lại, phân phối dữ liệu), tính sẵn sàng truy cập (tiếp cận) khai thác sử dụng dữ liệu.

Đối với các cơ quan nhà nước, dữ liệu mở giúp Chính phủ cải thiện được tính minh bạch và công khai, tạo ra môi trường trong đó có sự tham gia của công dân với chính phủ, giúp cải tiến quy trình quản lý, tổ chức dữ liệu trong cơ quan, làm giảm chi phí và tăng hiệu quả hoạt động trong các cơ quan. Đối với người dân và doanh nghiệp, dữ liệu mở giúp người dân có được các thông tin cần thiết để có thể so sánh và đối chiếu, tạo điều kiện thuận lợi cho thực hiện quyền dân chủ và tham gia quản lý.

Chia sẻ về những lợi ích mà các hệ thống dữ liệu mở mang lại, bà Nguyễn Thị Kiều Viễn, Giám đốc Tổ chức Towards Transparency, cho biết ở Slovakia, năm 2009, Chính phủ đã xây dựng cổng thông tin đấu thầu công với tổng giá trị 47 tỷ USD. Thông qua đó, người dân có thể nắm bắt được thông tin tổng quan về các hợp đồng thầu theo các lĩnh vực cụ thể. Cụ thể, người ta đã phát hiện ra có 4 hợp đồng đấu thầu cung cấp thức ăn cho bệnh viện có giá cao hơn mức bình thường. Thông tin đã được gửi tới các cơ quan chức năng và báo chí. Sau khi điều tra được tiến hành, giám đốc bệnh viện và một quan chức y tế đã bị sa thải.

Toàn cảnh phiên thảo luận về dữ liệu mở tại Diễn đàn Internet Việt Nam 2017

Trong Dự án dữ liệu mở tại Banda Aceh, Indonesia, nơi từng xảy ra trận sóng thần lịch sử, ông Glenn Maail, Giám đốc nghiên cứu tại Trung tâm nghiên cứu dữ liệu mở của WWWF (World Wide Web Foundation), cho biết dự án đã giúp người dẫn tiếp cận dữ liệu dễ dàng và đẩy mạnh triển khai các quy định pháp lý. Trong quá trình triển khai, dự án còn hỗ trợ chính phủ về hệ thống quản lý cung cấp thông tin, cổng cung cấp thông tin dữ liệu mở cũng như các chính sách giúp chính phủ thiết lập các quy định pháp lý về dữ liệu mở.

Cung cấp dữ liệu mở chính phủ đang trở thành xu hướng của các nước phát triển và đã trở thành một chỉ tiêu trong đánh giá mức độ phát triển Chính phủ điện tử của Liên Hợp Quốc và nhiều tổ chức quốc tế. Theo WWF, hiện nay có 79 quốc gia đã tham gia vào sáng kiến dữ liệu mở. Tại khu vực Đông Nam Á, Philipine, Malaysia, Indonesia đều có cổng thông tin điện tử mở tập trung.

Theo ông Lê Trung Nghĩa, Văn phòng phối hợp phát triển môi trường Khoa học và Công Nghệ - Bộ Khoa học và Công nghệ, nghiên cứu đánh giá về dữ liệu mở tại Việt Nam của Ngân hàng Thế giới cho thấy truyền thông đã nói rất nhiều về cách mạng công nghiệp 4,0. khởi nghiệp và dữ liệu mở. Trong nhiều bài phát biểu của mình, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam cũng đã nói đến dữ liệu mở. Tuy nhiên, hiện một số cơ quan chính phủ, doanh nghiệp vẫn còn e ngại về việc triển khai dữ liệu mở. “Tuy nhiên, để bắt kịp cuộc cách mạng công nghiệp 4.0 cũng đồng nghĩa với đẩy mạnh dữ liệu mở”, ông Nghĩa nhấn mạnh.

Một nội dung khác được các diễn giả tập trung, làm rõ tại phiên thảo luận đó là những thách thức lớn nhất đối với việc triển khai dữ liệu mở. Nó bao gồm những tác động của việc công bố dữ liệu mở và sự bất bình đẳng dữ liệu mở. Theo đó, việc triển khai dữ liệu mở thường chủ yếu mang lại lợi ích cho các doanh nghiệp lớn.

Mặt khác, làm sao để vừa sử dụng hiệu quả dữ liệu mở vừa bảo vệ thông tin cá nhân an toàn? Thực tế không thể đạt được cả hai mục tiêu một lúc bởi việc bảo vệ thông tin riêng tư chỉ đạt được trên một số bộ dữ liệu nhất định. Do đó, theo các diễn giả cần cân đối giữa độ mở của dữ liệu và tính riêng tư của dữ liệu. Đồng thời nâng cao nhận thức của người dùng và đầu tư vào các công nghệ cần thiết để bảo vệ dữ liệu mở. Tùy theo sự bí mật của dữ liệu, người ta sẽ quyết định có đưa bộ dữ liệu đó vào “mở” hay không, thậm chí khi đưa vào, nó có thể không được cung cấp nguyên bản hoặc được chia nhỏ để đảm bảo tính bảo mật tốt hơn.