Đổi mới sáng tạo đại học: Cần công nghệ và thay đổi tư duy

Quan điểm khẳng định, nhấn mạnh trên là của đại biểu Quốc Hội GS.TS. Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam tại buổi hội thảo trực tuyến "Phát triển hệ sinh thái ĐMST liên kết với thị trường trong các trường đai học tại Việt Nam" do trường Đại học (ĐH) Bách khoa Hà Nội phối hợp với Ngân hàng thế giới (WB) tổ chức.

Đặc biệt, tại sự kiện, WB cam kết sẽ hỗ trợ, tạo mọi điều kiện về chính sách, vốn để 04 trường ĐH: Bách khoa, Học viện Tài chính (HVTC), Kinh tế Quốc dân (KTQD), Nông Nghiệp thúc đẩy mạnh mẽ, thực chất hiệu quả hoạt động quan trọng này ở mỗi trường.

ĐMST cần sự liên kết chặt chẽ giữa Chính phủ - Nhà trường - DN

PGS. TS. Huỳnh Quyết Thắng, Hiệu trưởng trường ĐH Bách Khoa Hà Nội cho rằng ĐMST và nâng cao năng lực sáng tạo sẽ là chìa khóa để chúng ta bứt phá, vượt qua "bẫy" thu nhập trung bình thấp hiện nay.

Các trường ĐH giờ đây đóng vai trò trụ cột trong hệ thống ĐMST quốc gia, đóng góp vào hệ sinh thái ĐMST thông qua các sứ mệnh cung cấp nguồn nhân lực chất lượng cao, chuyển giao trí thức, ông nghệ, tiến bộ khoa học kỹ thuật, cung cấp kỹ năng khởi nghiệp ĐMST.

Trường ĐH Bách Khoa luôn xác định ĐMST chính là một mục tiêu phát triển của trường, giai đoạn 2021-2025. Hội thảo lần này, ĐH Bách Khoa Hà Nội mong muốn tạo ra diễn đàn xâu chuỗi các sự kiện đổi mới chính sách trong nghiên cứu, giảng dạy - một nhân tố qua trọng trong hệ thống giáo dục ĐH hiện nay.

"Đồng thời, mục tiêu chính diễn đàn sẽ góp phần nhằm trao đổi sâu sắc về các cơ hội, thách thức, các khuyến nghị về chính sách để xây dựng hệ sinh thái ĐMST luôn được đảm bảo có sự liên kết chặt chẽ giữa Chính phủ - Nhà trường - doanh nghiệp (DN).", PGS. TS. Huỳnh Quyết Thắng nhấn mạnh.

Đồng quan điểm, GS.TS. Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam cho biết thêm, việc thúc đẩy các hoạt động ĐMST, thời gian qua, Chính phủ, Bộ chính trị, Quốc hội đã có nhiều Nghị quyết ban hành để thúc đẩy hoạt động này ngày một hiệu quả. Tuy nhiên, để tạo ra nhiều giá trị hơn nữa, điều quan trọng, trách nhiệm của đội ngũ trí thức cần tích cực phát huy nội lực để khai thác tiềm năng, "năng lượng" đối với lĩnh vực này.

"Chỉ khi làm tốt điều này, chúng ta mới góp phần đóng góp phát triển nền kinh tế, đưa đất nước đi lên", GS.TS. Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh.

Cũng theo GS.TS. Nguyễn Thị Lan, Học viện Nông nghiệp Việt Nam với trọng tâm chính tập trung phát triển lĩnh vực nông nghiệp, coi nghiên cứu khoa học là một nhiệm vụ trọng tâm, gắn với ĐMST và chuyển giao công nghệ.

Hàng năm Học viện Nông nghiệp thành công cho ra đời nhiều đề tài nghiên cứu khoa học có tính ứng dụng thực tế chuyên môn cao và luôn coi trọng các công bố quốc tế đối với các sản phẩm nông nghiệp của nhà trường. Vì thế, đã góp phần đóng góp cho ngành "sứ mệnh" phục vụ quốc tế dân sinh, nông nghiệp, nông dân, nông thôn ngày càng ổn định, bền vững.

Để làm tốt công tác ĐMST, ban lãnh đạo nhà trường luôn xác định, bên cạnh các hoạt động nghiên cứu, giảng dạy, cần phải thúc đẩy việc liên kết, đồng hành với các DN, bởi khi các sản phẩm đào tạo, nghiên cứu nông nghiệp ra đời nếu không có "bàn tay" DN tác động sẽ khó có thể thương mại hóa tạo ra nhiều giá trị lợi ích để phát triển, vươn xa.

Để hoạt động ĐMST ngày một hiệu quả, GS. TS. Nguyễn Thị Lan cho rằng nhà nước cần ban hành, bổ sung các văn bản, quy định dưới luật, nhất là đối với mô hình Spin-off (mô hình thương mại hóa quyền sở hữu trí tuệ phổ biến trong các trường đại học và các tổ chức nghiên cứu nhằm mục đích khai thác, tối đa hóa lợi ích kinh tế của những tri thức tạo ra) cần được thí điểm rộng đối với các trường ĐH.

"Nếu chúng ta không thực hiện tốt mô hình spin-off, sẽ không có sự hợp tác công - tư hiệu quả và khó tạo ra sức mạnh thị trường, thương mại hóa - điều đang dần thay đổi trong nền giáo dục ĐH", GS. TS. Nguyễn Thị Lan nêu quan điểm.

Ở quan điểm khác, khi nói về việc thực hiện ĐMST hiện nay, PGS. TS. Nguyễn Vũ Việt, Phó Giám đốc Học viện Tài chính cho biết, nhà trường những năm qua đã tổ chức, triển khai các ứng dụng, thành tựu các công nghệ tài chính mới vào hoạt động giảng dạy, đào tạo, nghiên cứu khoa học trong phạm vi của học viện.

"Ngoài việc nghiên cứu, giảng dạy, tham gia tư vấn hoạt định chính sách tài chính, trường luôn xác định trách nhiệm phải làm tốt việc thực hiện CĐS, ứng dụng CNTT trong dạy và học", TS. Việt cho biết.

Trên cương vị là đại diện WB, ông Toby Linden, Giám đốc phụ trách Giáo dục khu vực Đông Á - Thái Bình Dương cho rằng, ĐMST trong giáo dục các trường ĐH là vô cùng quan trọng. Đây chính là sự thay đổi liên quan đến con người, cách làm làm của mọi người và điều này chỉ được thúc đẩy khi con người ngày càng tăng những khả năng tương tác đa chiều với nhau.

"WB sẽ tạo mọi điều kiện thuận lợi để hỗ trợ 04 trường ĐH trên phát triển ĐMST trong giảng dạy và nghiên cứu ngày một hiệu quả hơn", Giám đốc Toby Linden nhấn mạnh.

Đặc biệt, để triển khai các bước tiếp theo trong việc thực hiện ĐMST, các trường ĐH cần có thêm các suy nghĩ to lớn hơn, nhất là không chỉ có những thay đổi về thể chế, chính sách cho từng cá nhân, khoa, ngành, giảng viên… mà rộng hơn là toàn mạng lưới đối với các trường ĐH trong hiện tại và tương lai.

Nhà trường cần tiên phong ủng hộ việc thử nghiệm ý tưởng mới, tạo môi trường cho sự sáng tạo

Cụ thể hơn khi nói thực trạng ĐMST trong các trường ĐH hiện nay, TS. Nguyễn Trung Dũng, Tổng Giám đốc hệ thống DN BK Holding cho biết thêm, ĐMST hiện nay đối với các trường ĐH vẫn đang gặp phải những khó khăn, thách thức như: Tư duy; giáo dục; văn hóa truyền thống; nguồn lực về con người, trình độ KHCN; cơ chế chính sách.

Do đó, để thoát khỏi những khó khăn và thách thức, các trường ĐH cần thay đổi tư duy, trong đó cần nhận thức rõ, đúng về vai trò, tầm quan trọng của ĐMST, đồng thời, cần xác định rõ tầm nhìn - sứ mệnh - điều chỉnh chính sách phù hợp.

Hơn nữa, các trường cần xây dựng, tạo lập thêm cho mình các kênh công mới thông qua là các tổ chức trung gian chuyên nghiệp độc lập hay các doanh nghiệp có thế mạnh tiềm năng. "Đặc biệt, các trường cần xây dựng, thúc đẩy mạnh mẽ môi trường ĐMST và chuyển giao để ứng dụng các công nghệ số mới", TS. Dũng lưu ý.

Cũng theo TS. Dũng, để tạo ra môi trường ĐMST các trường cũng cần phải có cơ chế, chính sách thu hút và giữ chân các giảng viên tài năng; thúc đẩy hoạt động thương mại hoá, kết nối DN; đẩy mạnh việc thực hiện sứ mệnh, khẳng định vị thế của mình…

Nêu ra giải pháp khắc phục những điểm hạn chế trên, TS. Dũng cho rằng các trường nên tập trung vào: Mở rộng, tạo dựng thêm các cơ hội để chủ động tham gia vào các chương trình trao đổi, nhận học bổng, làm dự án; tăng nguồn thu cho giảng viên để tái đầu tư vào các hoạt động nghiên cứu; thu hút nguồn kinh phí hỗ trợ nghiên cứu và thương mại hóa sản phẩm nghiên cứu (đặc biệt là khối tư nhân); đón đầu các dự án lớn trong và ngoài nước trong lĩnh vực ĐMST; hướng tới tăng chỉ số trên bảng xếp hạng ĐH quốc tế; tạo ảnh hưởng xã hội và tăng uy tín của nhà trường.

Khi áp dụng giải pháp trên, các trường cần đảm bảo thực hiện theo 04 nguyên tắc chung: Thúc đẩy hợp tác DN/công nghiệp; quản lý & khai thác danh mục sở hữu trí tuệ phổ biến trong các trường ĐH (spin-off); cấp quyền sử dụng sáng chế; chuyển giao công nghệ và ươm mầm sáng tạo spin-off/starup.

Bên cạnh việc thực hiện 04 nguyên tắc chung trên, các trường cũng cần thực hiện đảm bảo tốt 07 nhân tố quan trọng: Số lượng và chất lương nghiên cứu của nhà trường tốt; hệ sinh thái trong trường tương đối hoàn chỉnh; cam kết dài hạn của lãnh đạo nhà trường trong thực hiện sứ mệnh ĐMST; nhà trường đầu tư tài chính & cơ sở vật chất cho quá trình chuyển đổi để hoạt động (TTO) trong giai đoạn ban đầu; đảm bảo hoạt động tự chủ cho TTO (tự chủ tài chính & tự chủ hoạt động); cung cấp cơ chế rõ ràng cho các nghiên cứu thông qua phân bổ lợi nhuận; nhân sự đa nhiệm (có kinh nghiệm về hoạt động nghiên cứu, sở hữu trí tuệ và kinh doanh).

"Các trường ĐH cần xây dựng chỉ tiêu đo lường (KPI), trong đó, cần: Đo, đếm được số lượng kết quả nghiên cứu được hỗ trợ thành công; số lượng công ty spin-off/startup được ươm tạo; doanh thu từ việc hợp tác với DN và DN được ươm tạo…", TS. Dũng nhấn mạnh.

Trên quan điểm khác, nhằm thúc đẩy hoạt động ĐMST của trường ĐH KTQD, TS. Lê Việt Thuỷ, Giám đốc Trung tâm Ứng dụng CNTT, ĐH KTQD cho biết, đây là nhiệm vụ quan trọng, nhà trường đã tập trung thực hiện từ hơn chục năm nay, điển hình là dấu mốc khi đưa môn học khởi nghiệp vào giảng dạy từ năm (2006) và gần đây nhất trường đã thành lập Trung tâm sáng tạo khởi nghiệp (năm 2017).

Đến nay, nhà trường đã có các nhóm, hội, CLB khởi nghiệp như: Enactus-NEU; NEU rOn … và nhà trường thường xuyên tổ chức các buổi học ngoại khóa nhằm truyền bá kiến thức, thông tin sáng tạo và khởi nghiệp cho các sinh viên trong trường.

Tuy nhiên, với những kết quả đạt được như hiện nay vẫn chưa như sự kỳ vọng, bởi lẽ vẫn còn những điểm hạn chế đang tồn tại như: Chương trình đào đạo vẫn còn mỏng (phần lớn sinh viên chưa tiếp cận sâu với môn học trong chương trình đào tạo); công nghệ (sinh viên thiếu kiến thức CNTT để khởi nghiệp); nguồn lực (thiếu cơ sở vật chất cho ươm tạo, tăng tốc); chia sẻ (thiếu các kênh tiếp cận, tác động phạm vi rộng ngoài cộng đồng); tính thương mại hóa thấp (các dự án thương mại hóa còn rất ít).

Để tăng cường hoạt động này hiệu quả trong hiện tại và tương lai, lãnh đạo nhà trường đã thống nhất, chú trọng thực hiện nhiệm vụ dựa trên các định hướng cụ thể như: Tiên phong (ủng hộ việc thử nghiệm ý tưởng mới, tạo môi trường cho sự sáng tạo); truyền cảm hứng (thông qua các ý tưởng, sản phẩm được đưa ra thị trường để truyền được tinh thần khởi nghiệp, ý tưởng dám nghĩ, dám làm, dám chấp nhận rủi ro); tạo tác động (ưu tiên thương mại hóa các sản phẩm, dịch vụ có tính khả thi về tài chính và tạo ra những tác động tích cực đến cộng đồng).

Cũng theo TS. Thuỷ, để hoạt động này ngày đạt hiệu quả thực chất, nhà trường có những đề xuất:

Với WB, tăng cường hỗ trợ để xây dựng dự án "Phát triển trường ĐH KTQD thành trường ĐH hàng đầu về ĐMST trong giảng dạy và nghiên cứu", trong đó có 01 cấu phần quan trọng hình thành và phát triển hệ sinh thái gắn kết giữa Chính phủ, nhà trường, DN, các nhà đầu tư nhằm thúc đẩy tinh thần khởi nghiệp sáng tạo trong sinh viên.

Với các cơ quan quản lý, sớm có cách quy định/sandbox về gọi vốn, hỗ trợ các starup từ địa điểm làm việc, thuế, vốn đầu tư, sở hữu… đơn giản các thủ tục hành chính liên quan đến thủ tục đấu thầu, xác lập quyền sở hữu công nghiệp, xuất nhập cảnh.

Với các trường ĐH: Chia sẻ nguồn lực, tận dụng thế mạnh của từng đơn vị ĐH (ĐH công nghệ: ĐH Bách khoa; phi công nghệ: ĐH KTQD…)./.